De lange witte Jaeger onderbokse van Märt'n van Zee.
’n Wèke of wat geleej’n kwam ik ’n ouwe kennis van mien teeg’n. “Hé Toon, luuster es eff’m”, zei e, “ik gao aover drie wèèk’n nao de TT in Ass’n, gao’j mit mien mee?”
Mens’nkienders nog an toe, dat was mien nog es ’n anbod, doa had ik wel zin an. In de krante ha’k ’t al wel elèz’n dat ‘t ’n spann’nd gedoe zol wödd’n en a’k ’t berich kan geleuv’m dan zol ’t d’r bass’nd härd an toe gaon.
Doa had ik noe ech schik van, zukke wedstriej’n he’k altiet al mooi evonn’. Buurman Reinder had ok zo’n knalpot van ’n motor, ’n BSA van 1250cc, zo’n hele zwoar’n, mit mien mond lös zag ik ‘m bie toer’n wegriej’n, zo mooi von’k dat. Hoe meer ik d’r aover naodache hoe meer zin ik d’r an kreeg. Mä Antjen, die kon wel es roet in ’t èt’n gooi’n, want die mos d’r niks van hem, die had an alles ’n hekel wat härder ging as eur fietse.
“Ja”, zei ik teeg’n Gaart, want zo heet’n e, “Gaart, ik zol heel graag mit cdie is hier vierkant op teeg’n”.
“Kom, kom”, zei Gaart, “dan kiek ie eur mä es lief an en dan striek ie eur mä es onderlangs de kinne, dan zal ’t bes meevall’n, mä in ieder geval hoe’j ’t doet, zo doe’j ‘t, ik rèken d’r op da’j mit gaot”.
Dat was dan af espraok’n, mä ik zag d’r ’n zwaor heufd in mit Antjen, as die één keer nee hef ezeg dan mot ’t gek gaon wil’t ja wöd’n, ik mos eur in ieder geval van te veur’n probeer’n gunstig te stemm’ en ’t goeie moment uutzuuk’n um d’r aover te beginn’.
Toen ik ’n dag of wat later nao de markt in Apeldoorne ging brach ik eur ’n bössien paling mee, ie weet wel van die lekkere lange ding’n, woa oe de mond zo van geet glimm’ a’j ze an ‘t èt’n bint. Ze von dat altiet ’n traktatie, ’n paling die’j zo van de graot konn’ afzoeg’n. Doa had Antjen merakels vulle schik van en ze keek al uut nao ’t broodèt’n van vanaov’md zes uur, wat zol dat lekker smaak’n op ’n pläksien roggebrood. In gedach’n zag ik eur al smikkel’n.
Mit ’t èt’n zag ik hoe ze zat te smull’n van die lekkere paling, ze zol de knipmutse d’r bie versmeer’n.
“Nou Toon”, zei ze, “dat ha’j niet beter kunn’ bedenk’n”.
Dan was noe ’t moment, doch mien, um aover de TT te beginn’.
“Antjen”, zei ik veurzichtig, “Gaart hef mien evraogd of ik mit ‘m mee wol gaon nao de TT aover twee wèk’n, wat dach ie doavan?”
Antjen had ’t geliek in de gaat’n en zei ”O, ha’k doa die paling soms an te dank’n? Nou dan zak ’t oe gelieke mä zegg’n, doa kom ie niet hèn, dat gevlieg langs de weg. As die gekk’n mit zo’n stoomfietse aover de weg wilt vlieg’n dan mot ze dat zelf mä weet’n, mä ie komp d’r niet hèn a’j dat mä weet. Ik snappe niet woarumme dat altiet zo hard mot gaon, wö’j doa gelukkiger van? Vrogger mit de trekschute waar’n de mens’n veul gelukkiger as noe mit dat gerees langs de weg. Zet ’t mä mooi uut oe kop”.
Ik sputter’n nog ’n bitjen teeg’n mä ’t had gien zin um ‘t nog langer te probeer’n.
“Lig noe mä niet langer te zanikk’n Toon, a‘j ’n dag uut wilt gaon is mien bes, mä niet nao de TT en ik zol mien mond noe mä gauw houw’m anders slao’k oe nog mit die paling in de nekke”.
Ik wisse genog, mä ik von’t wel ’n hard gelach en ik had d’r zo’n zin an. De hele wèke mos ik d’r an denk’n en ’s nachs sliep ik d’r niet van, en as ik sliep dan dreum’ ik aover de TT en zag ik die snelheidsduvels mit daver’nde knalpott’n aover de bane vlieg’n.
Toen ik op zaoterdag eff’m rond liepe te kuier’n zag ik dat Toon Soep ’n hoop klei op de waag’n had en dat achter de hegge bie Wim van Gaart gooi’n, hé had doa altiet ’n veurraodjen ligg’n en ik maak’n nog eff’m ’n präötjen mit um, hé was de volg’nde wèke van plan um de Möll’nbarg es onderhand’n te nemm’.
Toen ik deurliepe zag ik inens dat Reinder van Beernd de Groot zien BSA achter ’t huus had staon en ik liep d’r es ummeheer um ’t ding es goed te bekiek’n. Ik ging d’r es eff’m opzitt’n hoe of dat noe vuul’n. Ik drèèj’n es an ’t gas en ik drukk’n op ’n paar knöppies. Wat zol dat mooi wean as ik noe es ’n röndjen um ’t huus kon riej’n en mit dat ik dat dache drukk’n ik, denk ik, op de stärtknop, ’t dink sloeg gelieke an en umdat ik um, denk ik, in de versnelling had ezet schoot ik as ’n snoek gelieke vot, de motor zol mien verduld onder ’t gat wegschiet’n.
Heremientiet nog an toe, wat noe?. Ik had nog nooit op zo’n ding ereej’n en veur da’k ’t wisse was e al weg.
Reinder, die ’t geknap van zien motor al wel eheurd had kwam de dèle afvlieg’n en renn’ achter mien an, mä ik heur’n niet watte zei, ik had zörg’n genog hoe’k ’t dink an de kante kon krieg’n, mä wat of ik ok probeer’n ’t hielp allemaole niks.
Toen zag ik wat d’r de oorzaak van was dat al ’t drèj’n wa’k dee niks hielp. Twee kabels die van ’t handvat nao de motor moss’n gaon hing’ d’r mä zo’n bitjen bie. Reinder was dus de motor an ’t rippereer’n ewes, doarumme schrèèuw’m e mien naotuurlijk nao.
Ik slinger’n deur de suukerwöttelkuule hèn en ik kwamme op de Möll’nbarg terechte, ik reeje Märt’n van Hanna bienao van de sokk’n en kon nog net de keie bie Wim van Gaart op de tippe umzeil’n en ik schaote zo deur ’t hekk’nsgat van Märt’n van Zee, langs de meslooze de weie in, op de bèke an. Ik drèj’n ’n bitjen bie zodat ik niet rech op de bèke an zol gaon, mä doabie vloog ik deur de wasliende van Gärritjen van Zee hèn. De lange witte Jaeger onderbokse van Märt’n sloeg mien in ’t gezichte. ’t Kruus van Märt’n lag mien net onder de kinne, de beije piep’m vlodder’n achter mien an, an weersziej’n van mien kop ‘n piepe. Toen kwam ik in de kipp’mrenne van Jan Jacobs, ik vlaoge dwars deur ’t gaas en toen lieve mens’n ok nog es dwars deur ’t kipp’mhok van Jan. De plank’n vlaog’n ’t eerste de luch in en doanao de kipp’m. As die noe nog niet van de leg af bint, dan wit ik ’t ok niet meer. De motor dender’n deur op weg nao de schaop’mweie van Driekus Jansen, toen deur de weie van Gärt-Jan en Riek Mulder en doanao op ’t kipp’mhok van Gart-Jan van ’t Loo an. Rakelings kon ik ’t hok nog net ontwiek’n en zo kwam ik op de Möllevoart uut. Tuss’n Wim Diks en de smederieje van Frans’n deur reez’n ik op de Lierderstraote an.
En wat d’r nog steeds achter mien an kwam vlodder’n?: De lange witte Jaeger onderbokse van Märt’n van Zee.
Toos Frans’n die net de wasse op wol hang’n schrok zo dat ze de wasteile van zich af smeet en de schölk aover de kop gooi’n. De wasse kon ze weer uut ’t zand opgaar’n en weer mee terugge nemm’ um ’t weer van niejs af an te spuul’n. Ik kwam mit ‘n grote boch op de Lierderstraote uut. Bie Marinus Hertgers veur de winkel reej ik deur de grinte, woadeur d’r ’n enorme stofwolke achter mien an kwam. Toen kreeg ik eindelijk ’n veul bètere weg um op te riej’n, de Lierderstraote. Mä ’t was woarempel net of dat dink steeds härder begon te loop’m.
Och Antjen, dach ik bie mien eig’n, kwam ie mien noe nog mä eff’m help’m, ha’k mien de kop toch niet gek laot’n praot’n deur Gaart, noe zat ik mit de gebakk’n peer’n, zat ik noe mä bie oe an taofel de eerpels te schell’n. Dit ging nooit goed, ’t ding ging hoe langer hoe härder.
Ter nauwernood kon ik Gradus Davelaar, die net ’n nieje fietse an ’t demonstreer’n was, ontwiek’n, ik riepe nog nao Gradus datte an de kante mos gaon, mä hé heur’n mien niet, doanao schaot ik zo ’t prikkeldraod in van de schaop’mweie tussen de fietsemaker en boer Jochems. Jan van Beek, die an de andere kante van de weg woon’, stak zien beije hand’n mit zien stok de luch in en ston zo mit de heure rech aoverende nao mien capriool’n te kiek’n.
De wind soes’n mien um de kop en ik kon de motor haost niet meer in bedwang hou’m. ’t Wödd’n mien noe toch vuls te gek. Ik ging mit de buuk plat op de bezinetank ligg’n en toen pas kon ik ’n steuntjen vinn’ woa ik mien voet’n op kon zett’n, ik had d’r tut noe toe, saam’ mit de lange witte onderbokse van Märt’n van Zee, mä zo’n bitjen achteran evlodderd. Ik keeke op de snelheidsmeter en zag datte negentig kilometer per uur angaf, dat was heel wat anders as mien Solexsien van vrogger, die nooit härder kwam as vieftien kilometer, as ik ’n bitjen teeg’nwind hadde ging’n de jonges van schole mien mit gemak op de fietse veurbie.
Doa zat ik noe op dat kanon van ’n BSA mit alle gasklepp’m hästikke lös mit de lange witte Jaeger onderbokse van Märt’n van Zee achter mien an en ik mosse meeriej’n of ik dat noe wol of niet. Mens’n ie kunt ’t geleuv’m of niet mä ik had an ieder hoarsprietjen ’n druppel zweit hang’n. Wis ik noe mä hoe ik dat dink stille kon krieg’n, mä ik was aover eleverd an de grill’n van disse helse motor.
’t Wödd’n mien gruun en gèèl veur d’ oog’n toen mien de pette van de kop vloog. Ik spiej’n van mien of umda’k ok de pruume nog in de mond hadde, mä ik kreeg ’t eig’ns weer in ’t gezichte.
De motor vloog deur, ik schrèèuw’m teeg’n ’n paar fietsers op de weg van :”Gaot an de kante”, mä ze heur’n mien toch niet, ik was d’r al lange veurbie.
De beije breurs Albert en Jan Jochems zaat’n net rustig op ’t bänksien achter ’t huus an de weg te kiek’n nao alles wat d’r aover de weg kwam toen ze Gärt-Jan de Groot, die mit ’t vark’n nao de beer mos, an zaag’n komm. En doarachter an?
’n Racemonster. Gärt-Jan de Groot schrok zich naar en kon zien värk’n niet meer in bedwang hou’m en saam’ sprong’n ze zo de bèke in. Ok Albert en Jan moss’n maak’n dat ze weg kwaam’ want ik schaote dicht langs ’t bänksien hèn en ik vlaoge zo mit ’n sprong aover de bèke hèn um de tuin van Tunnes de bode umme te ploeg’n veurda’k weer op de weg uutkwam.
Ik zagge Anton Hiddink trots mit ’n spiksplinternieuwe platte waag’n uut de wärkplaatse komm’, mä toen hé mien an heur’n komm’ liete de waag’n mä lös en dat was mä goed ok want die kwam mit ’n klap teeg’n de lanteerne tut stilstand en kon zo de wärkplaatse weer in.
Toen ik bie Gaart Evers veurbie kwam reez’n wöd’n mien inens uut pure angst de broek an de veurkante ok nog helemaole nat deur wat ik bie Hendrik Weijenbarg en Roelof Hartgers op de weg zagge. Drie kiender, Jopie van Hendrik Wey’nbarg en Garrit mit Annie van Roelof en Toos Hartgers waar’n veur ’t huus op de weg an ’t toll’n. Toen ze mien an heur’n komm’ liet’n ze de tolle veur wat de tolle was en staov’m gelukkig alle drieje nao de kante van de weg. Twee zwepp’m kwamm’ mien in de speek’n terechte en knapp’m wel in duuz’nd stukk’n kapot en de toll’n heb ze volg’ns mien nooit weer terugge kunn’ vinn’.
Toen zag ik veur mien ’t kanaal bie Harm Ruysch, doa wol ik niet aover, uut alle mach probeer’n ik um dat woeste bees onder mien de Möllevoart in te krieg’n. Hoe’k ’t edaon heb is mien ‘n raodsel, mä toen ik de oog’n weer lös dee reej ik in de Möllevoart op Lammert Weij’nbarg an. De hond, die doa altiet an de weg ston te blaff’m um iederene weg te jaag’n, vloog disse keer eig’ns mit de stärt tuss’n de been’ ’t hondehok in.
De tabakszeiver liep mien deur ’t gezichte en van schrik sloek’n ik mien de pruume nog deur ok, die wa’k dus noe ok nog kwiet. En achter mien an? Doa vlodder’n nog steeds de lange witte Jaeger onderbokse van Märt’n van Zee.
Vädder ging ‘t , op Goudkuul an, en toen ik doa veurbie was klabater’n ik rechdeur ’t bouwland op van Gärt-Jan en Frits de Groot. Frits was net an ’t kalk streuj’n en ston de mesjiene bie te vull’n toen ik rech op ‘m af kwam.
De volle zak kalk, die e net van de waag’n had ehaald liet e op de grond vall’n toen e mien an zag komm’, ik reez’n aover de kalkzak hèn die aover de volle lengte kapot scheur’n en ik vlaoge, nat van ’t zweit en de zeiver van de pruume, deur ene grote wolke kalk. Woa ik toen op eleek’n mot hem?, ik wit ‘t niet, mä volg’ns mien was ik net een wit spook op ’n motor, mit ‘n lange witte Jaeger onderbokse van Märt’n van Zee umme mien nekke.
En voort dender’n ik aover ’t bouwland op Gaart Jochems, de timmerman, an. Ik kreeg weer vaste grond onder de voet’n, of bèter ezeg onder de raaj’n, toen ik de Möll’nbarg op reeje.
Mien grote zörg was hoe kom ik van dat monster af. Toon Soep had ’s maarns achter de hegge van Wim van Gaart net ’n nieje hoop klei neer egooid. As ik doa noe es op an stuur’n en dan in die kleihoop reej dan bleef de motor wel veur de kleihoop ligg’n en dan zol ik de hegge invlieg’n, zo had ik mien dat uut edach, dan maak’n ik ok nog niet zo’n härde smak as ik op de grond terechte kwam. Dus ik stuur’n ’t brulmonster mit ’n grote boch veurbie Aarnt van de Brink, Freek de fietsemaker en Waander de smid op de kleihoop an achter de hegge van Wim van Gaart, mä tut mien schrik had Toon Soep de bult uut mekare egooid dus de motor kwam niet tut stilstand veur de bult mä schaot as ‘n raket aover de hegge hèn. Ik mos de motor löslaot’n en mit zien driej’n, de motor, ikke en de lange witte Jaeger onderbokse van Märt’n van Zee, vlaoge wie mit ’n grote baoge deur de luch de sukerwöttelkuule van Wim van Gaart in.
’t Enige wa’k dache was: dit is mien ende en ik schrèèuw’m: “Antjen help mien”.
Veur da’k ’t wisse en nog veur da’k mit ’n allemachtige härde klap op de grong terechte kwam was Antjen al bie mien en iele kunt ’t geleuv’m of niet mä lieve mens’n wa’k toen heur’n klonk mien as muziek in de oor’n, ik heur’n Antjen schetter’n: “Wat he’j noe toch midd’n in de nach te schrèèuw’m, gaot slaop’m, halve gek da’j doa bint”. Toen kwakk’n ik mit ’n allemachtige klap op de grond, en terwijl de motor mä deur bleef raoz’n schrèèuw’m ik teeg’n Antjen: “zet die motor toch is uut”.
“Ach wat”, schrèèuw’m Antjen mien toe, “doe toch niet zo gek ieje en wat he’j toch te bleer’n aover ‘n motor, de wekker löp af, ’t is zes uur en ie mott’n d’r uut melk’n”.
Pas toen kwam ik weer goed bie mien positiev’m: ik lagge in mien eig’n kamer veur de berrestèè op de grond mit an de veurkante ’n grote gèle natte vlekke in mien eig’n lange witte Jaeger onderbokse.