De friese klokke
Niemand in de femilie kon ’t oe vertell’n hoelange offe doa ehang’n had. Doa tuss’n de berrestae en de glaaz’nkaste.
Vader wis niet anders en opa ok niet, hé had d’r altied gewoon ehang’n.
De friese klokke die altied van vader op zoon ging en altied op krek d’n eig’nse plaatse bleef hang’n.
A’j bie ons vanuut de göäte de keuk’n in kwaam’ dan ha’j eers links ’t ouwe dressoir staon en dan was d’r de ingebouwde glaaz’nkaste mit de zundagse köppies en de borrel- en de wiengläässies en doaronder de broodkaste, woarin de broodtrommel, de jam, de käse en de hagelslag ston.
Naost die glaaz’nkaste hing dan de ouwe friese klokke van ’n kleine anderhalve meter hoge mit de popp’m, die d’r op stonn’, mee erèk’nd. Dan kwam de berrestae en dan um ’t hoek de geëmailleerde potkachel onder ‘n hoge betegelde schoorsteen mit an weerskant’n ’n stuk mure die tut anderhalve meter heugte helemaole betegeld was mit ouwe blauwe tegeltjes. An de linkerkante van de kachel hing op die tegeltjes ‘t krant’nrekke en an de rechter kante van de schouw ’t piep’mrekke, baov’mop ’t schoorsteenrichel stonn’ dan de blauwe bördjes op rieje naost mekare te pronk.
A’j de deure van de grote slaopkamer veurbie waar’n kwam ie bie de veurmure en ‘t raam mit twee hoge ruut’n en a’j doa deurhèn keek’n was ’t soms net ’n lachspiegel zoas de rute ’t beeld van buut’n kon vervörm’. Naost ’t raam ston ’t grote amerikaanse zwärthölten örgel mit de kapotte blaosbalge en dan de veurdeure, die allene bie slim onweer van ’t slot ging, as tegeliekertied dan ok de grote knippe en de map mit verzekeringspapier’n op taofel kwam te ligg’n. Die deure kwam anders nooit lös, behalve as Sinterklaos kwam. Veurbie de deure umme de hoek ha’j dan ’t opkämertjen en dan ston dao ‘t grote kammenet mit de drie delftsblauwe komm’ d’r op. Midd’n in de kamer ston ’n grote uuttrektaofel en veur ’t kammenet an de zolder was de wimme, woa nao de slacht de wös, de ham en ’t spek kwam te hang’n.
Mä mit name aover die klokke, tuss’n de glaaz’nkaste en de berrestae, geet dit verhaal.
De friese klokke had ‘n eik’nhölt’n kaste, die ze eers in de rooie menie hadd’n ezet en doanao zo hadd’n polijst en epoetst tutdat de klokke glom as ’n spiegel, ’t was ’n hoge klokke mit doa midd’n baov’mop ’n poppe die atlas veur mos stell’n, die de hele wereld op zien nekke droeg mit an weerskant’n ’n trompetter’nde engelfiguur. Doaronder ha’j dan de grote geschilderde vierkante wiezerplate woa in de vier hoek’n de afbeelding’n van de zomer, härfst, winter en lente, in köpper, waar’n op eklonk’n. Twee grote lange wiezers gaav’m doa in ‘t midd’n de tied an. An de baov’mkante van die wiezerplate was ’n kärke mit ’n scheve toor’n eschilderd en ’n riviertjen mit onwärkelijk helderblauw water woaran ’n kearltien zat te viss’n mit ’n hengel die in verholding töt dat kearltien onmundig dikke zol mott’n wean umdat de dikte van die hengel nog dikker was as de been’n van die visser. Ok was d’r an de andere kante van die wiezerplate ’n wandel’nd männeken mit ’n vrouwken eschilderd en ’n höndjen mit aoverdreev’m kromme peutjes en die hond zol in verholding töt dat echtpaar onmundig groot mott’n wean.
Onder die wiezerplate zat dan de schuve. De schuve ko’j, a’j soms de slinger es bie moss’n stell’n, deur twee köpper’n pennetjes an de zietkante van de kaste uut te trekk’n, nao beneej’n laot’n zakk’n.
In die schuve zat ’n gat mit ’n ruutjen, aover dat ruutjen was dan meestal, in bladköpper, ’n afbeelding van vadertjen tied emaakt.
De klokke sloeg op hele en halve uur’n.
Mä die klokke had nog iets biezunders, a’j goed luuster’n nao de tik van de klokke dan was dat heel geliekmaotig, mä ene tik was anders. Ie heur’n därtig keer tik-tak en de één en därtigste keer was ‘t tik-ke-tak, d’r zat ’n biegeluudjen an. Eers viel dat wel op , mä later heur’n ie dat niet meer. De klokk’nmaker had verteld dat ’t bie de klokke heur’n. Waarschijnlijk was ’t ankerrad, zoas hé dat nuum’, niet helemaole geliekmaotig emaakt, d’r zat één tändjen in ’t rad die niet helemaole goed was ten opzichte van de andere tand’n. De wieltjes die d’r in zaat’n waar’n tenslotte mit de hand emaak en uut evield, ’t was handwärk en dus was d’r gien klokke ’t zelfde. Disse tik-ke-tak von ie dus nooit op dezelfde meniere as bie disse klokke, ’t was ’t kenmärk van allene disse klokke.
Die klokke, mit zien eig’naardige tik-tak, was gewoon op dezelfde mure bliev’m hang’n toen opa en opoe plaatse maak’n veur mien vader en moeder. Niemand wis anders as dat de klokke doa tuss’n de glaaz’n kaste en de berrestae hing.
De kiender hadd’n al es ezeg dat ze ’n nieje klokke woll’n hem, d’r waar’n tegenswoordig toch vulle mooiere klokk’n te koop mit zo’n hele mooie bim-bam slag d’r in.
Mä de ouwe luu woll’n d’r niks van weet’n. “Die klokke hef hier altied al ehang’n en die blif hier hang’n”.
Op ’n nach wöd’n moeder wakker, woarumme wis ze niet mä ze kon niet meer in slaop komm’, d’r was wat, mä wat?
Inens begreep ze ‘t: de klokke. De klokke ston stille, de tik-tak was d’r niet meer.
Moe klom aover va hèn de berrestae uut, stak de lampe an en ging op onderzoek uut, ze haal’n de beije pennetjes an weersziej’n van de klokke d’r uut en liet de schuve veurzichtig nao beneej’n komm. Ze gaf de slinger ’n zetjen, mä eff’m later was de gang van de slinger d’r weer uut, ze gaf nog ’n steut, mä weer niet. De slinger ging wel hèn en weer, mä d’r kwam gien tik, ’t geluud was d’r uut. Ze snapp’m d’r niks van. Altied had die klokke eloop’m mit zien onafscheidelijke tik-tak, tik-tak.
Moe kon niet slaop’m, die klokke mos loop’m en ze porr’n va wakker. Va pröttel’n nogal teeg’n. “Die klokke kiek ik maarn wel nao, gaot noe mä slaop’m”.
Mä dan ken ie moe nog niet, as die zeg dat die klokke mot loop’m dan motte ok loop’m, dus va kwam in zien lange onderbokse uut de berrestae, zoch zien brille op, haal’n ’t baov’mstuk van de klokke af en kon zo in ’t inwendige van de klokke kiek’n. De spinn’ wöd’n d’r uut ehaald, ’t stof d’r uut eblaoz’n, mä zonder resultaat.
Moe was helemaole van slag, ’n klokke die niet wol loop’m? Dan mot de jonge mä wakker wöd’n. De handigste jonge, Willem, keek ok es, mä wis ’t ok niet. Willem mos ’t kipp’mhok in um ’n kipp’mveere te zuuk’n. Mit ’n bitjen ölie an de kipp’mveere smeer’n e de klokke helemaole in, mä de tik-tak kwam niet weerumme. De klokke vertikk’n ‘t.
Moe hef die nach niet meer eslaop’m.
De volg’nde maarn mos Willem mä drek nao de klokk’nmaker in ’t därp gaon en moch niet weerumme komm’ zonder datte die klokk’nkearl meebrach.
Veurdat Willem bie de klokk’nkearl anging is e nog eff’m bie zien zuster an ewes en beij’n heb ze aoverlegt wat Willen teeg’n de klokk’ndokter mos zegg’n. Ze hadd’n ’t beij’n goed aoverlegd, de klokk’nmaker zol nao va en moe gaon, de klokke bekiek’n en dan mosse mä zegg’n dat de klokke versleet’n was, dat d’r niks meer an te doen was en dat die klokke riepe was veur de sloop.
De klokk’nmaker kwam en ie zult ’t wel raoj’n, hé ging weer nao huus mit de friese klokke onder d’n ärm. Moe had eur twiefels d’r aover uut espraok’n dat die klokke versleet’n was, mä de klokk’nmaker had ezeg: “Weet ie nog dat onze timmerman drie wèèk’n geleej’n inens doodging? Hé mankeer’n nooit wat, mä inens was ’t gebeurd”. De klokk’nkearl hef nog zeuv’m en ’n halve gull’n egeev’m veur ’t olde köpper wat d’r an zat.
’s Middags kwam e weer terugge mit ’n nieje regulateurklokke mit ’n hele mooie bim-bam slag d’r in.
Drie wèk’n hef ’t eduurd veurdat moe weer kon slaop’m, dat nieje monster haal’n eur ieder ketier uut de slaop.
’n Joar lank hef ze zitt’n foeter’n op die nieje klokke die zovulle lawaai maak’n, ’t bleef in eur oog’n ’n vierkante lawaaideuze.
Mä ja, de kiender hadd’n ’t eur an bevool’n en doarumme gedoog’n ze beid’n die klokke en tenslotte was de olde klokke ok versleet’n ewes en kon doarumme ok niet meer emaak wödd’n. Mä a’j in eur härte konn’ kiek’n, dan hing doa tuss’n de glaaz’nkaste en de berrestae nog steeds die olde friese klokke mit de scheve toorne en zien därtig keer tik-tak en één keer tik-ke-tak.
Toen va op ‘n keer mit ’t middagèt’n thuus kwam wis e te vertell’n dat d’r volg’nde wèke ’n ärfhuus wöd’n eholl’n an de andere kante van ’t därp. D’r wödd’n nog goed holt an ebooj’n dus doa wolle hèn.
De volg’nde wèke was e dus nao ’t ärfhuus umme ’t holt te koop’m, mä wat denk ie dat va mit dat holt weerumme kwam? Nee heur, gien gewoon holt mä ’n rood verniste eik’nhölt’n friese klokke.
Veurdat ’t ärfhuus begon wasse eff’m rond eloop’m en had doa toen die klokke zien hang’n en had edach: “Die klokke die geet mien niet mis, die is veur mien”.
Hé had mee ebooj’n en hé had geluk ehad. Veur veertig gull’n was hé de gelukkige nieje eigenaar ewödd’n van ’n prachtige mooie friese klokke die glom as ’n spiegel.
De haoke van de veurige friese klokke zat nog in de mure tuss’n de glaaz’nkaste en de berrestae, dus de nieje regulateurklokke kwam baov’m op de spiegelkaste te ligg’n en de ouwe hoog bejoarde friese klokke wöd’n drek op ehang’n. ’t Was net of de klokke zich drek thuus vuul’n want naodat va um an ezet had liepe drek. ’t Was ’n mooie klokke en an de baov’mkante van de wiezerplate was ’n kärke mit ’n scheve toor’n eschilderd en ’n riviertjen mit onwärkelijk helderblauw water woaran ’n kearltien zat te viss’n mit ’n hengel die in verholding töt dat kearltien onmundig dikke zol mott’n wean umdat de dikte van die hengel nog dikker was as de been’n van die visser. Ok was d’r an de andere kante van die wiezerplate ’n wandel’nd männeken mit ’n vrouwken eschilderd en ’n höndjen mit aoverdreev’m kromme peutjes en die hond zol in verholding töt dat echtpaar onmundig groot mott’n wean.
Mä disse klokke had nog iets biezunders, a’j heel goed luuster’n nao de tik van de klokke dan was die heel geliekmaotig, behalve ene tik. Ie heur’n därtig keer tik-tak en de één en därtigste keer was ‘t tik-ke-tak, d’r zat ’n biegeluudjen an.
Dat tafereel en die tik-ke-tak kwam ons heel bekend veur.
Wel potverdorie nog an toe. Dit was verdulleme onze eig’nse friese klokke, de käts versleet’n klokke van va en moe. Wat zeg ik? Van opa en opoe. Wiele hadd’n onze klokke weer terugge. Sjonge, jonge was wasse wiele blie.
De regulateurklokke mit zien westminsterslag is nooit meer van de kaste af ekomm’.
Va en moe heb nog joar’n kunn’n luuster’n nao hun eig’nse friese klokke mit zien eigenaardige tik-ke-tak.
Mä zoas ’t mit iederene geet zo ging ’t ok mit va en moe, ze raak’n beij’n uut de tied en Willem kwam mit zien vrouwe te woon’ in de keuk’n woa de friese klokke hing.
De tied ging deur en op ’n keer kwam d’r ’n kearl an de deure die de ouwe friese klokke wol koop’m, d’r wödd’n Willem ’n nieje regulateurklokke an ebooj’n mit zo’n hele mooie dubbele bim-bam slag d’r in, wiele konn’ um veur niks krieg’n, asse de friese klokke mä mee moch nemm’.
Toen die kearl ’n bitjen begon deur te dramm’ en opdringerig wöd’n hef Willem um van ’t ärf af ejaag en of ’t nog niet genog was heffe de hond d’r nog achteran estuurd ok.
Willem had um nao eschrèèuwd: “Nooit van mien lèv’m. Die klokke blif hier hang’n zolange as ik lève en ie heb ’t lef niet um hier nog ene keer weerumme te komm’ veur onze eig'nse ouwe friese klokke”.