Boggelmans.
’t Was al weer ’n joar of zesse geleej’n da’k ofscheid enomm’ heb van mien gemeente woa ik ruum twintig joar dominee bin ewes. Ik had ’n goed contact mit mien gemeenteleej’n hier in dit plattelandsdärpien. Vief en twintig joar geleej’n had de gemeente mien beroep’m en ’t leek ons hier bes. Mien vrouwe Greetjen en ikke heb hier altied mit plezier ewoond in ’n mooie pastorie tutdat mien tied as dominee d’r op zat. Wiele bint toen verhuusd nao ’n andere plekke, mä wel in ’t zelfde därp en ’t liekt ons hier nog steeds bes. De mens’n bint hier gemuudelijk en gastvrie en doarumme ku’w hier uut dit därp mä niet wegkomm’, want uuteindelijk is ’t ok nog ‘n keer zo: Wie weet noe wa’w heb, ärg’ns anders mo’j ’t mä weer afwach’n.
Nog geregeld komp d’r mens’n bie mien, ze waar’n zo ewend um mit hun probleem’ bie mien te komm’. Noe bin’k hun dominee wel niet meer, mä in de loop der joar’n is d’r wel ’n vertrouw’ns band ontstaon tuss’n de mens’n en mien. Zodoende kwaam’ ze niet allene mit hum probleem’ bie mien, mä ok mit de leuke ding’n die ze mee emaak hadd’n. En dat vin’k noe zo fijn hè, want misschien denk ie dat ’n dominee allene veur narigheid is, mä dat is hier gelukkig nooit ’t geval ewes. ’t Lèv’m besteet toch ok uut ’n heleboel leuke ding’n, a’j ze mä wilt zien. Mens’n die altied de donkere kante bekiekt hebt weinig ruumte um te lach’n. Onze Schepper hef toch wel ’n bedoeling ehad mit onze lachspier’n? Of niet soms, mien dunkt van wel, ’n mense mot af en toe ok wel es kunn’ lach’n. Naotuurlijk bint d’r altied luu die de zwarte kante bekiekt, in mien gemeente was d’r ok zo ene, eentjen woavan ik ’t mien ärg’ns ok nog wel van kon indenk’n, ik heb um ech niet vake zien lach’n, terwijl ik toch dikwijks bie um ewes bin.
Mans, zo heet’n de man, was ’n min of meer mismaakt kearltien, zien postuur was niet al te groot en hé had ’n behoarlijk boggel, hé liep d’r helemaole krom van. ’t Loop’m ging um moeilijk of en zien hand’n kon e ok niet helemaole goed gebruuk’n. In zien jonge joar’n toen zien olders nog lèv’m kwam e altied iedere zundag mit de olde luu bie mien in de kärke. Ik bin d’r vake thuus ewes, want de luu waar’n ärm en zoas ik al zei ok ’n bitjen zwoarmoedig, ik heb vake probeert um ze wat op te vrolijk’n, hun te wiez’n op ok die ding’n woa wiele toch allemaole dankbaar veur meug wean, a’j ’t wilt zien dan mo’j toch, tuss’n alle donderbuui’n deur ok wel ‘ns ’n zunnesträöltien zien? Mä zo is noe eenmaol de aard van ’t beesien, o’j ze wilt zien of niet.
Mans wödd’n vrogger op schole vulle eplaogd, uut elach’n en epest, natuurlijk um die boggel, zien name wödd’n dan ok al gauw Boggelmans, zelfs in ’t dagelijkse lèv’m wödd’n Mans zo enuumd. Naodat de olde luu dood waar’n bleef Boggelmans allene achter. Mans kwam op zundag niet meer in de kärke, dus doarumme ging ik d’r mä één keer in de veertien daag’n hèn. ’t Was ’n stille man die weinig contact mit ander’n zoch, hé was altied mä thuus, klungel’n ’n bitjen in zien tuintjen en umme ’t huus hèn, zo goed en zo kwaod as e dat kon.
Op ’n middag in juni jongsleed’n kwam de dokter uut ‘t darp bie mien um te vertell’n dat ’t mit Boggelmans niet goed ging en hé von eigelijk da’k d’r verstandig an dee um es eff’m bie um te gaon kiek’n, want zei e :”Ik weet ’t niet dominee, mä ik denke dat ’t disse keer wel es niet goed mit Mans kan afloop’m, gaot d’r mä es gauw bie an. Mans had meer mit oe op dan mit die niej’n dominee, doarumme liekt ’t mien bèter dan ie d’r mä es hen mot gaon. Ie weet mä nooit offe nog wat wil praot’n”.
Toen bin’k ‘s aovonds nao Boggelmans toe egaon en ik kwam de dokter net veur zien huusien nog teeg’n en ik zagge dudelijk dat hé zien kop schudd’n, mit andere woord’n: ‘t geet niet goed mit Mans.
Boggelmans was altied al ’n bitjen benauwd ewes, hé had de rek uut de long’n en noe hatte ‘t de laatste tied ok nog mit ’t härte ekreeg’n.
Ik von um in berre, ik was al vulle vaker bie um ewes mä ’t zag d’r disse keer ech niet bes uut, zo slim ha’k um nog nooit ezien, hé piep’m en hé hiem’n ’t uut van de benauwdigheid, ’t zweit ston um blank veur de kop, hé had ’t schuum op de mond staon en de rugge had e kletsnat. Ie zoll’n zegg’n datte de doodskleur al op de wang’n had staon. Sjonge, jonge wat had ik mit die stumper te doen, dit was gien lèv’m meer.
Mans vertell’n mien dat e net nog ’n spuitjen van de dokter ehad had en nao ‘n hötjen wödd’n hé toch wat minder benauwd en zien kleur wöd’n ok weer wat bèter.
Toch kreeg ik ’t idee datte ’t ok nog wel fijn von da’k eff’m langskwam en ’t duur’n dan ok niet lange of hé begon te praot’n.
“Dominee, ik bin blie da’j eff’m bint ekomm’, ’t geet niet goed mit mien, dat vuul ik en ik vin ’t bes, laot ze mien mä haal’n, mien tied zit d’r op”.
Ik liet um mä eff’m mit zien gedach’n, wat speul’n zich doa baov’m in zien kop allemaole wel niet af?
Wat had ik ’n medeliej’n mit um zoas e doa, half rechtop mit zien boggel, in de kuss’ns hing.
Ik vèèg’n um eff’m mit ’n natte waslappe deur ’t gezichte en toen ging e weer vädder.
“Ja dominee, ik wil oe toch nog graag wat vertell’n veurdat ’t zo wiet is. Ik kwam de laatste tied niet meer zovulle in de kärke umdat ik ’t onrechveerdig von wat ik allemaole mos miss’n ten opzichte van ander’n, ik gun ’t iederene bes, mä ik had zelf toch ok zo graag anders ewilt, mien hele lèv’m hing mit bepärking’n an mekaar, nooit kon ik is wat mit ander’n saam’ doen, altied zat doa die rotboggel en die halflamme hand’n d’r weer tuss’n. Ik had niet anders as allene mien tuintjen en mien boek’n, dat was alles wa’k had. ’s Aov’ms zat ik altied allene, ik had nooit anspraak, d’r kwam toch ok nooit iemand bie mien, ik hadde niks. ’n Keer in de maond kwam d’r altied ’n lief kiend bie mien vraog’n of ik nog boodschapp’m mos hem, ze haal’n dat dan veur mien, ’n schat van ’n deerntjen was dat. Buut’n oe dan dominee was zij de enig’n die d’r bie mien kwam. Dominee a’j d’r nog is achter kunt komm’ wie ze was dan wi’k dat nog graag ’n keer van oe heur’n. En dominee, ik was ’t altied lange niet mit oe eens, mä toch von ik ’t altied fijn a’j d’r weer waar’n, doa wi’k oe toch nog veur bedank’n.
Dominee wat heb ik d’r nao verlankt dat d’r ok es ’n paar vrouw’m bene bie mien onder de taofel zoll’n stèk’n, mä ik durf’m toch ok niemand te vraog’n, want wat zol ik eur kunn’ bied’n? Niks toch, en wie zol d’r bie zo’n poesterige boggel in huus will’n trekk’n? Dat ku’j toch van niemand verlang’n? Dus ik bleef mä allene, mä wat heb ik d’r nao verlangd dat iemand mien es in de beije arm’n zol sluut’n, mien es teeg’n zich an zol drukk’n, iemand die van mien zol holl’n zoas man en vrouwe. Ik kon soms wel teeg’n de mure opvlieg’n dominee.
’n Joar of elfve, twaalve geleej’n ha’k ’n wärkster, Doortjen heet’n ze, doa kon’k goed mee praot’n, ze kwam twee keer in de wèke ’n halve dag veur ’t schoonholl’n van mien spulletjen. Dat was nog es ’n bes mense, bèter ha’k ’t nooit kunn’ treff’m.
Ze wärk’n zich ’t vuur uut de sloff’m um naotied nog eff’m mit mien te kunn’ praot’n, ze vertell’n mien alles van eur kante en ik van mien kante. Ik kon mien uutpraot’n bie eur, ie kunt ’t zo gek niet prakkezeer’n dominee of ik vertell’n ’t eur. Ik had meer vertrouw’m in eur dan in mien eig’n broekzak, ze was de enige persoon die ik alles mä dan ok alles durf’m te vertell’n.”
Toen was e eff’m stille um weer wat op aosem te komm’, ’t värg’n vulle van um, ’t zweit lekk’n um weer van zien gezichte.
Ik kon ’t mien nog wel herinner’n, uut die tied, dat Doorjen wel niet alle wèk’n bie mien in de kärke kwam, mä ik zag eur toch regelmaotig en ok ik von ‘t ’n fijn en lief vrouwtjen.
Boggelmans ging vädder: “Dominee, ik haope da’j teeg’n niemand zult vertell’n wa’k oe noe gao zegg’n, mä ik mot ’t toch nog eff’m kwiet veurda’k opstappe. Ik haope niet da’j ’t smerig vindt dominee, want ’t was ’t zuuverste wat d’r ooit in mien lèv’m hef bestaon.
Op ’n maondagmaarn kwam Doortjen bie mien, helemaole aoverstuur. ’s Nachs had ze rake klapp’m van eur man Tinus ehad. Hé wärk’n aoveral en was soms wèk’n van huus en as e dan es thuus kwam dan begon e te drink’n, ja zeg mä gewoon te zuup’m, en in die situatie had e Doortjen oferanseld, ’t was niet mooi meer. ’t Rechter ooge en de beije arme had ze helemaole bont en blauw. Ik heb eur de traon’n mit mien zakdoek af evèègd en toen greep ze mien en drukk’n zich teeg’n mien an en zei: “Dat hef nog nooit iemand edaon, was mien kearl mä zo lief veur mien, was ik mä mit oe etrouwd”. Ik zei eur dat ik d’r alles wa’k had wel veur aover zol hem as zé mien vrouw mä kon wean. Ik aai’n eur langs ’t gezichte en ze trok mien stief teeg’n eur an. Toen dominee heb ik de kneupies van eur bloese lös emaak, d’r was gien holl’n meer an. Dominee, ik heb nooit eweet’n dat ’n vrouwmense zo mooi kon wean, die beije borst’n, die mien uutneudigend ankeek’n, die waar’n noe veur mien. Ik wis dat ’t eigelijk niet kon, ikke mit mien scheve boggel, ikke zo’n lillijke stumper mit zo’n mooie vrouwe. Hier in dit berre dominee hef ze zich helemaol an mien egeev’m, wel ’n uur lang.
Dominee, veur dat uur heb ik elèèfd en op dat ene uur heb ik de rest van mien lèv’m eteerd. Toen wiele nog ’n bitjen nao laag’n te praot’n zei ze mien dat dit ’t mooiste was wat ze ooit mee emaakt had.
En ikke?. Ik was gelukkiger dan ooit, mä ok bedroefd umdat ik ’t gevuul had dat ik eur estòòl’n had, ze was niet van mien. Toen ik eur dit zei antwoord’n ze mien: “Ik haope dat d’r ’n kind van kump.” Toen ze wegging vertell’n ze mien nog da’k niet half wis hoe gelukkig ik eur had emaak.
De volg’nde keer dat ze zol komm’ stuur’n ze eur oldste dochter mit de boodschap dat ze niet kon komm’. Dat was ’n klap veur mien dominee. Pas ’n maond of zeuv’mde later kwam ze weer en ik zag eur dikke buuk van värre al, toen hef ze mien verteld dat ‘t kind van mien was en dat ze von da’k ’t wel weet’n mos en dat wiele d’r mä geen van beij’n mit iemand aover praot’n moss’n en toen ging ze weer. Ik heb eur nooit weer ezien dominee. Wat heb ik ’n zörg’n ehad, ikke, ’n kearl van niks, zol ik ’n gezond en gaaf kiend op de wereld kunn’ zett’n?”
Boggelmans begon te hoes’n en kreeg ’t weer benauwd, hé graai’n eff’m onder zien berre, pakk’n ’n deusien, gaf mien dat en zei: ”Hier zit wat geld in wat ik nog espaord heb, dit is veur mien kind, wil ie d’r veur zörg’n dat mien kind dit krig?”
Toen ging onverwachs de deure lös en Doortjen kwam binn’n en ging nao Mans toe en drukk’n um teeg’n zich an en zei allene mä: “Och, mien lieve stumper”. Toen ze märk’n dat ’t bijna mit Mans was af eloop’m zei ze teeg’n um: “Ik kom oe de groet’n doen van oe dochter, ’t meissien dat altied één keer in de maond de boodschapp’m veur oe kwam doen”.
Toen begon Mans te huul’n, zo vreselijk te huul’n, hé was haost niet te bedaar’n en snikk’n ’t uut. ’t Enige wat ik nog kon verstaon was: ”Mien dochtertjen, mien deerntjen, mien kiend”.
Nao ’n laatste snik zakk’n Mans weg en lag dood in de ärm’n van die ene vrouwe die zovulle in zien lèv’m veur um had betek’nd.
Ik heb in mien hele lèv’m nog nooit ’n man ezien die zo blie, zo dankbaar en mit zo’n gelukkige lach aover zien gezichte is hèn egaon.
Doortjen keek mien mit behuulde oog’n an en vroeg: “Dominee, hef Mans oe nog wat verteld?”
Ik keek eur an en zei allene mä teeg’n eur: “Mans hem mien verteld hoe gelukkig iele mit mekare ewes bint”.
Doortjen ging bie mien zitt’n en toen begon ze te vertell’n.
“ ’t Was altied gezellig bie Mans. Schoonmaak’n wa’k doa mos doen was veur um altied ’n biekomstigheid, hé wol ’t liefste da’k bie um kwam zitt’n praot’n. Ik kon ok mien verhaal altied goed bie um kwiet, mien eig’n man was joar’n eléj’n behaorlijk an de drank en ik kreeg nog wel ‘ns klapp’m van um. Éenmaol bin’k nao Mans egaon en hé was zo lief veur mien, ik had dat in tiej’n niet meer mee emaak en ik heb mien toen an um egeev’m. Thuus had ik ’n nare dronk’n kearl, hier ’n lieve gevuulige man, en toen ik um ezeg had dat ik haop’m dat d’r ’n kind van zol komm’ toen meen’ ik dat ok ech. Mien man is ’t nooit te weet’n ekomm’, en dominee, ik haope da’j dit ok veur oe allene hold en dat dit niet vädder kump.
Vlak veur dat ’t kind mos komm’ bin’k nog es nao Mans ewes en heb um alles verteld, hé hiel zich an de taofel vaste en zei allene mä half huul’nd: “Ik haope dat ’t kind niet zo mismaakt is as ikke”.
Die stumper, wat veur mien ’n ongeluksien was, was veur um ’t grote geluk in zien hele lèv’m.”
“Doortjen”, zei ik, “Mans hef mien ok nog wat geld egeev’m veur zien kind”. Toen schoot Doortjen ’t gemoed helemaole vol en ze huul’n as ’n klein kiend en zei: “Die stumper hef in al zien ärmoe ok nog wat opziet kunn’ legg’n? Zelf had e gien neagel um zien konte te krabb’m en toch nog kans zien um wat op te pott’n?”
Toen ik eur vertell’n da’k ’t geld op de spoarbanke wol zett’n en dat ze d’r aover kon beschikk’n as ze één en twintig joar was, knikk’n ze mien toe dat ’t goed was.
Ene vraoge had ik nog veur eur: “Doortjen, hoe is ’t meugelijk dat ie net veur dat Mans op stapp’m hier binn’kwam’, ie waar’n hier joar’n niet meer ewes en noe inens op disse tied?”
Doortjen vertell’n mien dat ze de hele dag zo onrustig was ewes, dat ze ’t gevuul had: ik mot noe eff’m nao Mans, en dat gevuul had gien half uur later mott’n komm’.
Lieve mens’n, geleuf iele dat dit toeval was? Ikke niet.