De bevrijding van Oosterhuizen
‘Met een oranje strik in mijn haar stond ik te kijken naar alle Canadezen die voorbij reden.’ Mijn moeder, Hanna Reuvekamp – Wilbrink kan het zich nog goed herinneren. Aan het eind van Het Oude Veen bij de Molenberg stond ze samen met iedereen uit ons dorp te kijken. Ook de nog in Oosterhuizen aanwezige evacués op dat moment waren erbij. Oosterhuizen was bevrijd! Het was op de verjaardag van haar jongere broer Hans die op die dag 6 jaar was geworden, dinsdag 17 april 1945.
De bevrijding van Nederland begon in het zuiden van het land. Al in 1944 kwamen de geallieerden Nederland binnen en aan het eind van dat jaar waren ze gekomen tot de grote rivieren. Zo waren onder andere Den Bosch en Nijmegen dat jaar al bevrijd.
Na het Rijnland offensief in 1945 lukte het om de Rijn over te steken en eind maart bereikten de Canadezen de Achterhoek. De Achterhoek en ook Overijssel en Drenthe werden in korte tijd bevrijd. Naar het westen was de IJssel nog een barrière die genomen moest worden. Dat lukte op woensdag 11 april, toen staken de Canadezen de IJssel over bij Gorssel. Snel trokken ze in westelijke richting en zo werd Twello op donderdag 12 april bevrijd.
De volgende waterhindernis die de Canadezen tegenkwamen was het Apeldoorns kanaal. Onder andere. de Deventer brug in Apeldoorn was inzet van de strijd. Er waren hevige gevechten op zaterdag 14 april. Door het mislukken van deze aanvallen hadden de Canadezen de indruk dat Apeldoorn hardnekkig zou worden verdedigd. Het aanvalsplan werd daarom aangepast. Er werd besloten dat Apeldoorn ook vanuit het zuiden, dus vanaf de kant van Beekbergen moest worden aangevallen. Daarbij zou zware artilleriebeschieting moeten worden ingezet.
De Duitsers hadden de bruggen over het kanaal die nog intact waren opgeblazen bij het naderen van de Canadezen. Op zondag 15 april hadden de Canadezen de oostkant van het kanaal bereikt. Om over te steken moest er nu eerst een brug worden aangelegd.
Al eerder in de winter 1944 - 1945 hadden de Canadezen de kanaalovergang Klarenbeek – Loenen als een belangrijk kruispunt van wegen oost – west en noord - zuid bestempeld. Daar werd dan ook de brug gebouwd, een Class 40 Bailey brug, die op maandag 16 april om 22.30 uur klaar was.
In Dieren was er door burgers bij de sluis een overgang over het kanaal gemaakt die geschikt was voor kleinere voertuigen. Op maandag 16 april ’s morgens kon daar de Saskatoon Light Infantery (S.L.I.) het kanaal over. Dezelfde ochtend werd er al een grotere brug geplaatst. In Dieren waren geen Duitsers meer aanwezig. Onmiddellijk werd er verkend richting Laag Soeren en langs het kanaal tot het belangrijke punt bij Loenen. De Saskatoons gingen verder verkennen richting Oosterhuizen.
Zo kwamen de Canadezen op 16 april voor het eerst in Oosterhuizen. Volgens Gerrit Gorsseling (Gaart van Jan) kwamen er wel 20 gevechtswagens vanaf Loenen langs het kanaal via de Achterste Kerkweg Oosterhuizen binnen. Op het kruispunt met de Molenberg hebben ze even stil gestaan en vervolgens reden ze weer terug via de Veendijk.
Mijn vader, Lammert Reuvekamp, zag 3 Canadese gevechtswagens die ‘een rondje rond de school reden’, vanaf de Achterste Kerkweg via een weg die er nu niet meer is (van de Achterste Kerkweg tot aan Het Oude Veen langs het terrein van de school) reden ze door Het Oude Veen en via de Molenberg gingen ook zij weer terug. De Canadezen zagen bij deze verkenning vanaf de driesprong Het Oude Veen / Molenberg richting Lieren twee roadblocks zoals het in de verslaglegging van de S.L.I. is vastgelegd. Op het moment van deze verkenning waren er nog Duitse soldaten in Oosterhuizen, zij bevonden zich o.a. in loopgraven langs de Molenberg in het weiland net buiten het huidige bord van bebouwde kom Oosterhuizen. Een half uur later stonden zij bewapend met pantservuisten te wachten tot de Canadezen weer zouden komen. Mijn vader zag dat ze zich verscholen achter de heg bij de Hollander aan Het Oude Veen (nr. 18), hij kon dat goed zien vanaf ons erf. Ook bij Gorsseling aan de Molenberg achter de heg en in de schuttersputten stonden de Duitsers te wachten, maar die dag kwamen de Canadezen niet meer.
Voor de mensen uit de buurt was er alle reden om de nacht door te brengen in de schuilkelders. Gerrit Gorsseling is die nacht wakker gebleven en was op de deel toen hij gerommel hoorde, de volgende dag bleek dat er granaat inslagen waren in een boom op hun erf en in de tuin bij de Hollander aan Het Oude Veen, waarbij al het glas van de kas sneuvelde.
De volgende ochtend, dinsdag 17 april kwamen de Canadezen van de Princess Patricia’s Canadian Light Infantery (PPCLI). Dit was een ander legeronderdeel dan de verkenners van de dag ervoor. Honderden tanks kwamen uit het bos via het Pompje Oosterhuizen binnen en reden over de Molenberg richting Lieren. Daarbij moesten ze de tankval omzeilen die door de Duitsers was aangebracht op de Molenberg vlakbij de boerderij van de fam. Gorsseling, maar door het droge voorjaar konden ze zo over het land rijden, waarbij ze wel dwars door de heg gingen.
Op verschillende plekken waren nog Duitsers aanwezig die gevangen werden genomen. Er waren twee Duitsers bij de barakken bij de school (die barakken stonden daar vanwege de inkwartiering van 1940) en op aanwijzingen van mensen uit de buurt en met behulp van een evacué die Engels sprak werden 8 Duitsers gevangen genomen die zich verscholen in een schuur bij de boerderij van de familie Gorsseling aan de Achterste Kerkweg, dat is de boerderij met de grote linde. Tenslotte werd een doodsbange Duitse soldaat gevonden in de oudpapierbak bij de school.
De Canadezen hebben die dag ook Lieren, Beekbergen en Apeldoorn bevrijd. Uiteindelijk waren er geen gevechten nodig om Apeldoorn te bevrijden. Het was mensen van het verzet gelukt om de Duitse soldaten zichzelf over te laten geven. Die soldaten hadden de opdracht om de Deventer brug op te blazen bij het naderen van de Canadezen. Apeldoorn kon worden bevrijd zonder veel doden en gewonden en zonder veel schade aan het dorp.
Mien Berends – de Hollander herinnerde zich de bevrijding van Oosterhuizen goed en heeft de tekst van het lied dat meester Munster na de bevrijding heeft geschreven altijd bewaard. Ze kon het ook nog heel zacht zingen en de melodie was herkenbaar. Het was gemaakt op de wijze van God Save the Queen. Nu kennen we dat als het Engelse volkslied, maar tot 1980 was dit ook het officiële Canadese volkslied.
De zeventiende april
Wat was het toen nog stil
Hoe mooi de natuur
In het vroege morgenuur
Kwamen de bevrijders hier
Wat hadden wij een groot plezier
Dat vergeten wij nooit
O Canada mooi land
Wij reiken u de hand
Ver overzee
Wij leden door de strijd
Maar gij hebt ons bevrijd
Wij danken u ten alle tijd
Driewerf hoera
Op deze kaart is in beeld welk deel van Nederland bevrijd was net voor de bevrijding van Oosterhuizen. Het is een screenshot van een animatie van de bevrijding van Nederland 1944 - 1945 van NIMH, Nederlands Instituut voor Militaire Historie
https://www.youtube.com/watch?v=MBXKiWvA5is
Bronnen:
De site Apeldoorn en de Oorlog van de Stichting Bevrijding ‘45
Canadezen in actie – Hen Bollen en Paul Vroemen
Informatie van P. Boesveld uit Twello
Informatie van dhr. Ham van het Bevrijdingscomité Beekbergen Lieren Oosterhuizen
Informatie van Gerrit Gorsseling, Hendrik Gorsseling, Mien Berends – de Hollander, Ploon Viets – de Hollander, Hans Wilbrink, Hanna Reuvekamp – Wilbrink, Willie Reuvekamp, Lammert Reuvekamp en Dinie Vriezekolk – Reuvekamp. Allen woonden zij bij de bevrijding in Oosterhuizen.